Fizyolojik ve hayati bir süreç olan terlemenin gereğinden fazla olmasına aşırı terleme yani hiperhidrozis denir.
Aşırı Terleme Nasıl Oluşur ? Mekanizması Nedir ?
Temelde iki tip mekanizma ile oluşur. İlki duygusal aşırı terleme, diğeri ise termoregülatör cevap dedilen ısıya ve çevresel etkenlere bağlı aşırı terleme.
Bu Ter Bezleri Her Yerde Var Mıdır ?
İnsan vücudunda ekrin ve apoekrin denilen iki tür ter bezi bulunur. Ekrin ter bezleri özellikle yüz, koltuk altı, el ve ayaklarda yoğunlaşmıştır. Kişinin yaşam kalitesini bozan önemli psikososyal sorunlara yol açabilen aşırı terleme tablosundan bu ekrin terbezleri sorumludur.
Aşırı Terlemenin Sebepleri Nelerdir ?
İki tür aşırı terleme vardır. Primer yani belli bir nedeni olmayan, ya da sekonder yani belli bir hastalığa bağlı olan terleme.
Primer, yani idyopatik belli bir nedeni olmayan terlemede; sempatik sinir sistemin bölgesel olarak artmış aşırı aktivasyonu söz konusudur. Altta yatan herhangi bir hastalık yoktur ve ısıdan ziyade emosyonel durum ve stresle tetiklenmektedir.
Sekonder terleme ise mevcut bir sistemik hastalık varlığı mevcuttur (obezite, diyabet, hipertiroidi, hormonal bozukluklar, enfeksiyon hastalıkları, granülomatöz hastalıklar, tüberküloz, ilaç-madde kullanımı, menapoz…)
Aşırı Terlemenin Çeşitleri Var Mıdır? Herkes Aynı Şekilde Mi Terler ?
Bölgesel aşırı terlemede en sık el ve ayaklar, koltuk altı ve yüz terlemesi şeklinde görülür. Yaygın terlemede ise tüm vücutta genel bir terleme hali söz konusudur.
Görülme Sıklığı Ne Kadardır? Aile Öyküsü Var Mıdır ?
Nüfusun yaklaşık %3’nde görülür, %50-60 oranında aile öyküsü vardır.
Bölgesel Aşırı Terlemenin Tanısı Nasıl Konur ? Karakterisitik Özellikleri Var Mıdır ?
Altta yatan bir hastalık yoksa ;
- Terleme vücudun sadece belirli bölgelerinde ve en az 6 aydır devam ediyorsa,
- Terleme gözle görünür düzeyde ve çift taraflı ve simetrik ise,
- Kişinin günlük aktivitelerini etkliyor ve haftadan birden fazla tekrar ediyorsa,
- Aşırı terleme uykuda kayboluyorsa, bu hastada bölgesel aşırı terleme vardır denilebilir.
Bu kişiler genelde şiddetli psikososyal sorunlar yaşarlar ve el sıkışmaktan kaçınırlar.
Tanı İçin Laboratuvar Testleri Var Mı ?
Laboratuvar değerlendrimede kolorimetirk ve gravimetrik çeşitli renk ve ağırlığa dayalı çeşitli testler olmakla birlikte bunlar günlük pratikte kullanılmaz.
Her Aşırı Terleme Tedavi Edilmeli Midir ?
Yalnızca terleme miktarının şiddeti hafif, orta, şiddetli olarak 3’e ayrılabilir, orta ve şiddetli terlemesi olanların tedavi edilmesi gerekir.
Tedavi Seçenekleri Nelerdir ?
Aşırı terleme tedavisinde medikal ve cerrahi olmak üzere farklı tedavi alternatifleri mevcuttur. Her bir seçeneğin kendine özgü avantaj ve dezavantajları, yan etki ve komplikasyonları vardır.
- Topikal tedavi; dediğimiz cilt üzerine uygulanan tedavide alüminyum klorid gibi çeşitli ajanları içeren kremler kullanılmaktadır. Bunlar baş boyun bölgesi terlemesi, menapoz sonrası terleme gibi özel durumlarda kullanılsa da cilt irritasyonu, deriyi boyama, alerjik reaksiyon gibi yan etkilerinden ve düşük etkinlik oranı ve kısa etki süresi gibi dezavantajlarından dolayı günümüzde sık kullanılmamaktadır.
- Sistemik tedavide; ağız yoluyla alınan çeşitli ilaçlar verilmektedir. Bu ilaçlar da içeriğindeki maddelerden dolayı, terlemeyi önleyecek dozlarda kullanılmasının ağız ve göz kuruluğu, uykusuzluk, mental değişiklikler, görmede bulanıklık, çarpıntı, idrar retansiyon gibi yan etkilere yol açmaları nedeniyle tercih edilmemektedirler.
- İyontofrorez tedavisi ; cilde elektrik akımı yoluyla çeşitli maddelerin verilmesi işlemdir. Özellikle el terlemesinde kullanılabilir. Ancak sık tekrarlar uzun süreli tedavi gerektirir. Gebelerde, kalp pili olanlarda, epilepsi hastalarında kullanılmaz ve ciltte eritem, ağrı, yanma ve büller oluşturabilir.
- Botox tedavisinde; koltuk altı gibi belli bölgelere çok sayıda enjeksiyonla kas-sinir kavşağında geçici felç oluşturularak etki eder. Özellikle koltuk altı terlemelerinde günümüz pratiğinde yer bulmuştur. Ancak bu işlemin etkinliği geçicidir ve ortalama 3-8 ay arasında tekrar ettirmek gerekir. Ayrıca her uygulama sırasında enjeksiyon yerinde hematom, ağrı, geçici kas gücü kaybı, ve hissizlik gelişebilir.
Cerrahi Tedavi Seçenekleri
Cerrahi tedavi günümüz tıp pratiğinde en kısa sürede etki göstererek, kalıcı bir şekilde en kesin sonuca ulaştıran, özellikle orta ve şiddetli hiperhidroz vakalarında güvenle uygulanabilen altın standart bir yöntemdir. Başarı oranı%90-100 arasında değişir, komplikasyon oranları düşüktür. Cerrahi tedavi ile yapılan işlemin adı ETS dir.
ETS Etki Mekanizması
Kapalı video sistemleriyle terlemeye neden olan sempatik zincir bulunur ve çeşitli yöntemlerle hangi bölgede terleme varsa o seviyeden sinir iletisi bloke edilir. İşlemden hemen sonra terleme şikayetleri kalıcı olarak ortadan kalkar. İşlem 1 kere yapılır ve tekrarı gerekmez.
ETS Nasıl Yapılır ?
Genel anestezi altında yapılır. Koltuk altından 1 adet 1 cm’lik kesi ile kamera ve çeşitli aletlerle yapılır. Aynı seansta her iki tarafa da yapılır. Ameliyat ortalama 40 dakika sürer.
Sinir Blokajı Nasıl Yapılır ? Blokaj Yöntemlerinin Birbirine Üstünlüğü Var Mı ?
Blokaj sinirin çeşitli yöntemlerle kesilmesi, koagule edilmesi ve klipslenmesi ile sağlanabilmektedir.
Klipsle Blokaj (ETS) Neden Çok Gündemde ?
Klipsleme ile yapılan işlem sonrası reflex terleme gibi komplikasyon gelişirse, klipsin çıkarılarak semptomların geri dönmesi amaçlanmaktadır. Ancak bunun bir garantisi yoktur. Çünkü sinir iletiminin bloke edecek kadar uygulanan bir basınç sinir iletiminde kalıcı blokaj oluşmasına neden olabilir.
ETS Kimlere Yapılır ?
Orta ve şiddetli düzeyde bölgesel aşırı terlemesi olan, vücut kitle indeksi 30 ve altında olan, ek hastalığı olmayan, hastalar ETS işlemi için ideal kişilerdir.
ETS Başarı Oranları
El terlemesine %100’e yakın, koltuk altı terlemesinde %95’e yakın başarı vardır. Baş-boyun ve yüz terlemesinde ise bu oran %80 düzeyindedir. ETS ayak terlemesi için yapılmasa da bu işlemden sonra ayak terlemesinin de %50’ye varan oranda geçtiği bildirilmiştir.
İşlem Sonrası Ne Zaman Taburuculuk Olur? Günlük Hayata Dönülür ?
İşlemden sonra aynı gün ya da ertesi gün taburcu olunur. Eğer büro işi yapıyorsa 2-3 gün, daha ağır işler için ortalama 1 haftada normal günlük aktivitelere dönülebilir.
ETS’nin Komplikasyonlar Nelerdir ?
Her cerrahi işlem gibi bu işleminde çeşitli komplikasyonları vardır. Ancak bunlar bindelik rakamlarla ifade edilen ve günümüz teknolojisinde çok az vakada gördüğümüz genel göğüs cerrahisi komplikasyonlarıdır. Enfeksiyon, kanama, atelektazi vs gibi. Bu işleme özgü komplikasyonlardan biri horner sendromudur ve artık çok çok nadir görülmektedir. Yine herkes tarafından iyi bilinen ve bu işlemi yaptırmak isteyenlerin en çok çekindiği komplikasyon refleks terleme durumudur.
Nedir bu Refleks Terleme ?
İşlem öncesi, bel, karın, göğüs, bacaklar, diz kapağı gibi vücudun terlemeyen bölgelerinde, işlem sonrası terleme olmaya başlaması durumudur. Oluşmasının en büyük nedeni uygunsuz ve gereğinden fazla sinir blokajıdır. Refleks terleme çeşitli yayınlarda çok değişik oranlarda bildirilmiştir. Hastayı rahatsız edecek düzeyde şiddetli refleks terleme görülme oranı %3 civarındadır. Genelde oluşan refleks terleme hafif düzeyde ve akmayacak şekilde tahammül edilebilir ve el terlemesine göre tercih edilebilir düzeydedir.
Bölgeye spesifik ve yeterli sayıda sinir blokajı uygulanan durumlarda ortalama görülme oranı %1-30 arasında değişir.
Farklı Oranlar
Cerrahi işlem biçimine, cerrahi metoda, yaşanılan iklim şartlarına, psikolojik ve duygusal değişikliklere göre değişebilmektedir.
Sonuç olarak;
bölgesel aşırı terleme tedavisinde her ne kadar çeşitli alternatifler ve bu alternatiflerin kendine göre artısı ve eksisi olsa da, en kesin, kalıcı ve en hızlı sonuç alınabilen yöntem sempatektomi işlemidir. Bu işlem günümüz teknolojik şartlarını bünyesinde barındıran tam donanımlı hastanelerde, deneyimli hekimlerce güvenle uygulanabilmektedir.