Ülkemizde her gün yaklaşık 65 kişide tespit edilen akciğer kanseri tüm dünyada en sık görülen ve ölüme en çok neden olan kanser türü. Özellikle 50 yaş üstü ve sigara içen erkek popülasyon akciğer kanseri açısından riskli grupta yer alıyor, ancak sigara içiciliğinin artmasına paralel olarak kadınlarda da akciğer kanseri sıklığı giderek artıyor. Akciğer kanserinin en önemli nedeninin sigara olsa da asbest maruziyeti de hem akciğer hem re akciğer zarı kanseri açısından büyük rol oynar.
Asbestin Kullanım Alanları
Bir grup minerale verilen ortak isim olan asbest, yeryüzünün toprak örtüsünde doğal olarak bulunur. Anadolu toprağında da yaygındır. İçerdiği mineralin özelliği nedeniyle, asbestin olduğu toprakta bitki yetişmez. Bu mineral lifli yapıdadır, kimyasal maddelere ve aşınmalara karşı oldukça dayanıklı olduğundan günlük yaşamda ve sanayide uzun süre kullanılmıştır. Asbestin inşaat yapımında (çimento, sıva, seramik), gemi, uçak ve otomobil sanayisi (örn. balata), inşaat sektörü (örn. çatı kaplama malzemeleri), su boruları, ses ve ısı izolasyon sistemleri (örn. izocam, eternit), yer kaplama malzemeleri ve yapıştırıcıları (örn. marley) gibi 3 binden fazla kullanım alanı vardır.
Asbest Maruziyetinden Yıllar Sonrası
Asbest, kansere neden olabilen bir maddedir. Asbeste çok benzeyen, yine fibröz bir silikat olan eriyonit de asbest gibi kanser yapabilir. Bu maddelerin sebep olduğu en korkulan hastalık ise mezotelyoma’dır. “Akciğer zarı kanseri” olarak da bilinen bu hastalığın tedavisi çok güçtür ve kesin bir tedavisi yoktur. Nadiren karın zarı ve kalp zarı kanseri de yapabilir. Akciğer kanserine de yol açabilen asbest hemen kansere yol açmaz. Akciğer kanseri en fazla 50-60’lı yaşlarda mezotelyomaya ait belirti ve bulgular asbest maruziyetinden genellikle 20 – 40 yıl sonra ortaya çıkar.
Akciğer Zarı Kanserinin (mezotelyoma) Belirtileri
Dünyada 1 milyon kişide 1-2 görülen mezotelyomaya ülkemizde yaklaşık 8 kat daha fazla rastlanır. Özellikle asbestin çok bulunduğu, Kütahya-Eskişehir-Afyon, Sivas-Tokat-Kayseri, Elazığ-Diyarbakır-Adıyaman-Gaziantep’te daha sık görülür. Genellikle göğüs boşluğunda sıvı birikimi olan mezotelyomada en sık nefes darlığı ve göğüs ağrısı şikayeti olur. Ayrıca kilo kaybı ve halsizlik görülebilir.
Tanısı
Kesin tanı, akciğer zarından alınan biyopsi ile konulur. Erken dönemde tanı konulup tedavi edilmezse, kısa sürede ölüme yol açabilir
Tedavisi
Tedavide, hücre tipi uygun olan ve erken evrede tanı konulabilen hastalarda ameliyat, kemoterapi, radyoterapi uygulanabilir, diğer hastalarda cerrahi uygun değildir, sadece kemoterapi ve radyoterapi (ışın tedavisi) yapılabilir. İlerlemiş evrelerde hastalığın tedavisiz yaşam süresi ortalama 4-9 ay, sadece kemoterapi ve radyoterapi uygulanan hastalarda 9-12 ay, cerrahi uygulanan hastalarda 24 aydır. Erken dönemde tanı konularak ameliyat edilebilen hastaların hastalıktan tamamen kurtulabilmesi de mümkündür. Tedavisinde umut verici gelişmeler oyan mezoteliyomanın tedavisi için ülkemizde ve dünyada araştırmalara devam ediliyor.
Hastalıktan Korunma Yöntemleri
Hastalıktan korunmanın en iyi yolu asbest maruziyetinin önlenmesidir. Ülkemizde 2010 yılında asbest üretimi ve kullanımı tamamen yasaklanmıştır. Ancak daha önce kullanılan ürünler nedeniyle ne yazık ki asbest teması devam ediyor (eski arabaların frenleri, eski binalar, gemi sökümü, eski tip kaynak ve makineleri, yüksek ısı ocakları vb). Bu iş kollarında sorun devam ettiğinden dikkatli olunmalı ve mümkünse bu tür ürünleri kullanmaktan vazgeçilmelidir.
- Kırsal kesimde sıva-boya malzemesi olarak asbest kullanmamak ve asbest temasından kaçınmak önemlidir.
- Ev ve ahırların çatısına su yalıtımı için damların üstüne serilen ve silindirle sıkıştırılan asbestli toprağın kullanımından vazgeçmek gerekir. Üstelik bu toprak güneşte kurur ve tozlanarak rüzgarla başka alanlara savrulur. Oralardaki yaşayan insanlarda da temas oluşur. Yerdeki tozlar araç veya hayvan sürüsü geçerken yukarı kalkar ve yine temas nedeni oluşturur.
- Ülkemizde asbest ile temaslı 1.000.000 civarında kişinin yaşadığı, yaklaşık 90.000 kişinin de temasın halen devam ettiği öngörülüyor. Kentsel dönüşüm nedeniyle yıkım yapılacak olan binalarda, asbest teması için önlem almak gereklidir.